دکتر امیر منصور شیرانی

دهان یکی از اولین نقاط بدن است که می تواند نشانه هایی از بیماری های جدی مانند سرطان را نشان دهد. برخی از ضایعات دهانی قابلیت تبدیل شدن به سرطان را دارند و به همین دلیل تحت عنوان ضایعات پیش بدخیم دهان شناخته می شوند. شناخت این ضایعات، عوامل زمینه ساز و روش های درمانی آنها برای پیشگیری از پیشرفت بیماری اهمیت زیادی دارد.

عوامل زمینه‌ ساز ضایعات پیش بدخیم

عوامل مختلفی می توانند زمینه ساز ایجاد ضایعات پیش بدخیم باشند. مهم ترین این عوامل عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی و ضعف سیستم ایمنی بدن
• سیگار و سایر دخانیات (از اصلی ترین عوامل خطر)
• مصرف الکل
• نور خورشید (به ویژه در لب ها)
• استرس های مزمن
• عفونت های ویروسی و قارچی
• بیماری های خودایمنی و التهابی
• قرار گرفتن در معرض امواج و مواد شیمیایی مضر
• کمبودهای شدید تغذیه ای مانند ویتامین ها و مواد معدنی

ترکیب این عوامل می تواند باعث تغییرات سلولی در بافت های دهانی شود و ریسک بروز سرطان دهان را افزایش دهد.

مهم‌ ترین ضایعات پیش بدخیم دهان

از میان ضایعات مختلف، دو مورد بیشترین اهمیت را دارند:

• لکوپلاکیا: ضایعه سفید رنگی است که روی مخاط دهان یا زبان ظاهر می شود و در بسیاری از موارد با مصرف دخانیات ارتباط مستقیم دارد.
• اریتروپلاکیا: ضایعه قرمز رنگی است که احتمال تبدیل آن به سرطان نسبت به لکوپلاکیا بیشتر است.
• سیگار، قلیان و استرس های شدید از اصلی ترین عواملی هستند که با بروز این دو ضایعه ارتباط دارند.

تشخیص ضایعات پیش بدخیم

• اولین قدم در برخورد با ضایعات مشکوک، نمونه برداری (بیوپسی) و بررسی پاتولوژیک بافت است.
• اگر تغییرات سلولی خفیف باشد، بیمار تحت نظر قرار گرفته و عوامل زمینه ساز باید حذف شوند.
• اگر تغییرات سلولی متوسط یا شدید باشد، درمان های فعال مانند لایه برداری یا جراحی توصیه می شود.

روش‌ های درمان ضایعات پیش بدخیم

۱. کنترل عوامل زمینه ساز

• ترک سیگار و الکل
• مدیریت استرس
• درمان عفونت های دهانی
• بهبود وضعیت تغذیه

۲. لایه برداری ضایعات

یکی از بهترین روش ها برای درمان ضایعات پیش بدخیم، لایه برداری بافت آسیب دیده است. این کار باعث می شود بافت جدید و سالم جایگزین بافت آسیب دیده شود. در اکثر موارد، این روش با بی حسی موضعی انجام می شود، اما در مراکز مجهز دندانپزشکی تحت بیهوشی و آرامبخشی ، امکان کنترل کامل درد و راحتی بیمار فراهم است.

۳. لایه برداری با لیزر؛ روشی نوین و ایمن

لایه برداری با لیزر یکی از روش های پیشرفته در دنیا برای درمان ضایعات پیش بدخیم است. استفاده از لیزر در دندانپزشکی امکان حذف دقیق بافت آسیب دیده، کاهش خونریزی و تسریع روند ترمیم را فراهم می کند. مزایای این روش عبارتند از:

• دقت بالا و حذف فقط لایه آسیب دیده
• عدم آسیب به بافت های عمقی
• خونریزی بسیار کم یا بدون خونریزی
• ترمیم سریع تر زخم
• کاهش احتمال عود مجدد ضایعه
• نقش متخصص بیماری های دهان

تشخیص و درمان ضایعات پیش بدخیم نیاز به تجربه و دانش تخصصی دارد. حتی ضایعاتی که در ابتدا به شکل آفت عود کننده دهان ظاهر می شوند، ممکن است نیازمند نمونه برداری و بررسی دقیق توسط متخصص بیماری های دهان و فک و صورت باشند تا بهترین روش درمانی انتخاب شده و خطر پیشرفت بیماری به حداقل برسد. مراجعه زودهنگام به متخصص شانس درمان موفق و جلوگیری از بروز سرطان دهان را افزایش می دهد.

جمع‌ بندی

ضایعات پیش بدخیم دهان مانند لکوپلاکیا و اریتروپلاکیا می توانند نشانه های اولیه بروز سرطان باشند. شناسایی عوامل زمینه ساز، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع نقش حیاتی در پیشگیری از پیشرفت این بیماری دارند. استفاده از روش های پیشرفته مانند لایه برداری با لیزر در مراکز مجهز دندانپزشکی بیمارستانی می تواند با کمترین عارضه این ضایعات را از بین ببرد و روند درمان را ایمن و موثر سازد.